Ο κορονοϊός τραυματίζει βαριά την ευρωπαϊκή ενοποίηση

Του Κώστα Ράπτη

Σύμφωνα με τον σημαντικό φιλόσοφο του Δικαίου (και συνοδοιπόρο του ναζισμού) Καρλ Σμιτ, "κυρίαρχος είναι αυτός που αποφασίζει για την κατάσταση εξαίρεσης”. Η κατάσταση εξαίρεσης που ζει η Ευρώπη λόγω της πανδημίας του κορονοϊού αποκαλύπτει ότι η κυριαρχία ανήκει πάντα στα εθνικά κράτη.

Δεν είναι κάποια υπερεθνική ευρωπαϊκή αρχή που δύναται και νομιμοποιείται να κηρύξει μέτρα όπως το κλείσιμο επιχειρήσεων και η απαγόρευση κυκλοφορίας, αλλά οι αντίστοιχες εθνικές ηγεσίες. Και δεν υπάρχει περισσότερο συγκεκριμένη και σκληρή υπενθύμιση της πραγματικής κυριαρχίας από την επιστροφή των συνόρων.

Η Κομισιόν προτείνει το κλείσιμο της Ευρώπης προς τα έξω με την κοινή απαγόρευση, καταρχήν για 30 ημέρες, των μη αναγκαίων ταξιδιών. Πρόκειται για μία προσπάθεια να τονωθεί η εικόνα της ενωμένης Ευρώπης, που όμως την έχουν προλάβει οι εξελίξεις. Αφενός διότι η μονομερής και απροειδοποίητη απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να απαγορεύσει την είσοδο στις ΗΠΑ όσων έχουν βρεθεί εντός του Χώρου Σέγκεν το 14ήμερο προ του ταξιδιού τους καθιστά την Ευρώπη αντικείμενο και όχι υποκείμενο των περιοριστικών μέτρων, τραυματίζοντας ό,τι ονομάζεται "διατλαντική σχέση” και "δυτικός κόσμος”.

Και αφετέρου, διότι η επανεμφάνιση εσωτερικών συνόρων στην ίδια την Ευρώπη έχει προηγηθεί.

Δεν είναι βέβαιο αν για τους λοιπούς εταίρους αποτέλεσαν μεγαλύτερο τραύμα οι αποφάσεις του Τραμπ ή το κλείσιμο των νότιων και δυτικών συνόρων της Γερμανίας, που οδήγησε τον Εμανουέλ Μακρόν να διεκτραγωδεί την εξάπλωση του "ιού του εθνικισμού”.

Ο Γάλλος πρόεδρος επιμένει ότι ο κορονοϊός δεν γνωρίζει σύνορα, ωστόσο αναγνωρίζει την ανάγκη λήξης περιοριστικών μέτρων, αν και σε υπο-εθνικό επίπεδο (για πληγείσες περιοχές) και πάντα σε πνεύμα ευρωπαϊκού συντονισμού. Χρησιμοποιεί, ωστόσο, και αυτός, ακριβώς για να δικαιολογήσει τις αποφάσεις της κυβέρνησής του, το λεξιλόγιο του "πολέμου”. Όμως τους πολέμους τους διεξάγουν πάντοτε οι κυρίαρχοι, δηλ. τα εθνικά-κράτη, και αν χρειαστεί έναντι όλων.

Και βέβαια προαναγγέλλει ότι καμία γαλλική επιχείρηση δεν θα χρεοκοπήσει λόγω της πανδημίας, θέτοντας τις βάσεις για ένα μαζικό πρόγραμμα κρατικής βοήθειας, το οποίο ούτε υπέβαλε στην κρίση των εταίρων και των κοινοτικών οργάνων, ούτε θα μπορούσε να είναι νοητό με βάση τους ισχύοντες κανόνες.

Χωρίς ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, χωρίς κοινό δημοσιονομικό πλαίσιο, αλλά και χωρίς αποτελεσματικές χειρονομίες αρωγές προς τους πλέον δοκιμαζόμενους οι όροι του παιχνιδιού αλλάζουν. Και αλλάζουν για ένα χρονικό διάστημα αδιευκρίνιστα μεγάλο, όσο και η διάρκεια της παρούσας κρίσης, ώστε να χάνει το νόημά της η προσδοκία επιστροφής στην προτέρα κανονικότητα. Η "ευελιξία” προϋποθέτει τον κανόνα: η επίκλησή της όταν αυτός αμφισβητείται εκ βάθρων είναι προσχηματική.

Στην αποψινή Ευρωπαϊκή Σύνοδο Κορυφής μέσω τηλεδιάσκεψης θα επιχειρηθεί να αμβλυνθούν όλες αυτές οι διαφορές. Όμως, όπως συνέβη και στην κρίση του ευρώ, η Ευρωπαϊκή Ένωση μοιάζει να είναι κατασκευασμένη για έναν κόσμο δίχως κλυδωνισμούς και απρόοπτα, ενώ όταν αυτά ξεσπούν η εξαγορά χρόνου αποτελεί την κύρια στρατηγική αντιμετώπισης.