Κοινωνική δομή και οργάνωση της Κύπρου 510174
Σκοπός: Το µάθηµα επιχειρεί να προσεγγίσει τον τρόπο οργάνωσης της κυπριακής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα των κοινωνικών δραστηριοτήτων (Κράτος, οικονοµία, ιδεολογία, πολιτισµός) από την κατάκτηση του νησιού από τους Δυτικούς µέχρι το δηµοψήφισµα για το σχέδιο Ανάν (2004). Θα εξεταστούν οι ιδιαιτερότητες της εφαρµογής του φεουδαρχικού, του ασιατικού και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής κάτω από το ειδικό πρίσµα της ύπαρξης των δύο κοινοτήτων (από την Οθωµανική περίοδο και µετά), του ρόλου της Εκκλησίας και των συµφερόντων των ισχυρών κρατών στην περιοχή (Οθωµανική Αυτοκρατορία, Μ. Βρετανία, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ).
Περίγραμμα Μαθήματος
Πρώτο κεφάλαιο: Η κυριαρχία των Δυτικών
- Η κατάκτηση της Κύπρου από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο
Δείτε: Χαμένοι στο χρόνο: Κύπρος | Μέρος Γ' - Βασιλιάδες και Σταυροφόροι
2.Η περίοδος της κυριαρχίας των Λουιζινιάν
Δείτε:
3.Η κρίση της Φραγκοκρατίας
4. H Περίοδος της Ενετοκρατίας (1474—1578)
Δείτε: Χαμένοι στο χρόνο: Κύπρος | Μέρος Δ' - Περιπέτειες στο Βασίλειο της Κύπρου
5. Σχετικά με την πτώση των Ενετών.
Δεύτερο κεφάλαιο: Η Οθωμανική περίοδος (1571- 1878)
- Τι είναι ο ασιατικός τρόπος παραγωγής
- Η Οργάνωση της Παραγωγής στην Κύπρο και η οικονομική κατάσταση των Ραγιάδων
- Διοίκηση
- Ο ρόλος της Εκκλησίας από τα μέσα του 17ου αιώνα και ύστερα
Δείτε:
5.Διοικητικές αλλαγές και κοινωνικές αντιδράσεις στην περίοδο 1830- 1839
Δείτε:
https://archive.ert.gr/istoria-tis-neoteris-kyproy-007-sfages-kai-exegerseis/
6. Οι μεταρρυθμίσεις του 19ου αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία (Τανζιμάτ, Χάτι- Χουμαγιούν) ως απότοκο της βαριάς οικονομικής κρίσης
7.Η διαμόρφωση της ανερχόμενης αστικής τάξης
Τρίτο Κεφάλαιο: Η πρώτη περίοδος της Βρετανική διοίκησης: 1878- 1939
1) Σχετικά με την πράξη παραχώρησης της Κύπρου από τους Οθωμανούς στους Άγγλους
Δείτε: Το ζήτημα της στρατηγικής αξίας της Κύπρου, 1878-2004
2) Το θεσμικό και πολιτικό πλαίσιο διοίκησης της Κύπρου μέχρι την εξέγερση του 1931
3) Ο ρόλος της Εκκλησίας
Δείτε:Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ 20ου ΑΙΩΝΑ
3) Οι πρώτες μορφές οικονομικής ανάπτυξης
4) Οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις εντός των ηγεμονικών ομάδων των ε/κ
Διαβάστε: Γ. Κατσουρίδης, Η Εκκλησία της Κύπρου ως φορέας πολιτικών και ιδεολογικών εργασιών
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/hpsa/article/view/14506/13108
5) Η πρώτη άνοδος του νεοτουρκικού εθνικισμού (1878- 1912)
6) Οι προσφορές της Βρετανίας για παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα το 1912 και το 1915
Διαβάστε: Β. Χωραφάς, Κύπρος: Προσάρτηση του 1914 και χαμένες ευκαιρίες της παραχώρησης στην Ελλάδα
7) Το αίτημα της Ένωσης στη δεκαετία του ‘20
8) Τα αίτια της κρίσης του 1931
Δείτε: Ιστορικές Διαδρομές: Τα Οκτωβριανά του 1931
9) Οι συνέπειες της Εξέγερσης
10) Η αλλαγή στη δομή της εξουσίας
11). Η ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας και η μετάβαση από τον αγροτικό συνασπισμό εξουσίας στην καπιταλιστική ηγεμονία.
Τέταρτο Κεφάλαιο : Από την δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έως την έναρξη του ένοπλου αγώνα
- Ο δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος
- Οι κοινωνικές συνθήκες στη δεκαετία του ‘40
- Η μετεξέλιξη της στάσης του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου (ΚΚΚ) σχετικά με το ζήτημα της Ένωσης
- Οι δημοτικές εκλογές του 1943
- Το ζήτημα της ΄Ένωσης και οι εσωτερικές πολιτικές διαμάχες στη διάρκεια της περιόδου 1943- 1945
- Οι δημοτικές εκλογές του 1946
- H στάση των τ/κ
- Οι προβληματισμοί των Εγγλέζων, η διοργάνωση της Διασκεπτικής του 1947 και τα επακόλουθά της
- Το ΑΚΕΛ μετά τη Διασκεπτική
- Η όξυνση της εσωτερικής αντιπαράθεσης μετά την αποτυχία της Διασκεπτικής και μέχρι τις Δημοτικές εκλογές του 1949
- Το ζήτημα της Ένωσης από το τέλος της Διασκεπτικής μέχρι την άνοιξη του 1951
- Η ανάμιξη της Τουρκίας
- Τα γεγονότα από 1952 και μέχρι την απόφαση για τον ένοπλο αγώνα
Πέμπτο Κεφάλαιο : Από την έναρξη του Αγώνα μέχρι τη συμφωνία της Ζυρίχης
- Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ξεκινά
- Οι εμπλεκόμενες δυνάμεις μπροστά στη Διάσκεψη
- Η Τριμερής του 1955
- Η βρετανική καταστολή
Δειτε: Το ΑΚΕΛ στην παρανομία
5.Η μεταπολεμική εξέλιξη της κυπριακής οικονομίας
6.Το σχέδιο Ράντκλιφ
7. Από την Ιανουάριο του 1958 μέχρι τη διατύπωση του σχεδίου Μακμίλαν
Δείτε: Ιστορικές διαδρομές, Μια εποχή βίας, το σκοτεινό 1958
8.Από το Σχέδιο Μακμίλαν μέχρι τη Συμφωνία της Ζυρίχης
Διαβάστε: Θ. Τσεκούρα, Από την "Ένωση στη Ζυρίχη"
Δείτε: End of Empire (1985), chapter 10:
Έκτο Κεφάλαιο: Από τη Ζυρίχη μέχρι την ωρίμανση της αντιπαράθεσης
- Το περιεχόμενο της Συνθήκης της Ζυρίχης
Δείτε: Φάκελοι Κύπρου, Το δοτό Σύνταγμα του 1960
2. Τα παρεπόμενα της Ζυρίχης
3.Λόγοι που οδήγησαν στην αποδοχή της Συνθήκης από ΑΚΕΛ, Τούρκους, Βρετανούς
4.Η μετάβαση από την Αποικιοκρατία στην Ανεξαρτησία
5.Προεδρικές Εκλογές 1959- Βουλευτικές εκλογές 1960
Δείτε: Φάκελοι Κύπρου, Η πολιτική διαμόρφωση, οι μετεξελίξεις και οι συσχετισμοί πριν και μετά το 1960
6. Η ανεξαρτησία
Δείτε: Κύπρος: Η Κυπριακή ανεξαρτησία
7.Η αποτίμηση της Ζυρίχης από την ελληνική πλευρά
8. Μια πρώτη (γενική) αποτίμηση της Συνθήκης της Ζυρίχης, του Συντάγματος, της Συνθήκης Εγγύησης και της Συνθήκης Συμμαχίας
9. Οι τ/κ και το νέο Κράτος
Δείτε: ΡΙΚ1 Φάκελοι Κύπρου, Από την Ανεξαρτησία στις Δικοινοτικές Ταραχές
10. Προβλήματα που δημιούργησε η Συνθήκη της Ζυρίχης
Διαβάστε: Θ. Τσεκούρας, Σημειώσεις για τους ταξικούς αγώνες στην Κύπρο
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=112&Itemid=29
11.Η πρόταση των 13 σημείων
Έβδομο Κεφάλαιο: Από τις διακοινοτικές συγκρούσεις του 1963- 1964 μέχρι το Πρωτόκολλο του 1966
- Τα γεγονότα της περιόδου 1963- 1964
Δείτε:
Η ΔΙΚΗ ΜΟΥ ΑΛΗΘΕΙΑ: ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 1963-64
https://archive.ert.gr/diki-mou-alithia-002-ta-gegonota-tou-1963-64/
2.Η θέση των ισχυρών Κρατών στη συγκυρία: ΗΠΑ, Βρετανία, ΕΣΣΔ
3.Η πολιτική και διοικητική οργάνωση των θυλάκων
4.Η Πενταμερής Διάσκεψη και το σχέδιο Μπωλ
5.Το ψήφισμα της 4η Μαρτίου του ΟΗΕ
Δείτε: Φάκελοι Κύπρου 1964- 1967
6.Το σχέδιο Άτσεσον
7.Το Σχέδιο επίλυσης του 1966
Δείτε: Φάκελοι Κύπρου, Τα Σχέδια "λύσης" του Κυπριακού προ του 1974
8. Η στάση του Μακάριου και του ΑΚΕΛ απέναντι στο ενδεχόμενο της Ένωσης
Δείτε:Ιστορικοί περίπατοι, Η κληρονομιά της δεκαετίας του 1960 και το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου
Διαβάστε: Τ. Κυπριανίδης και Γ. Μηλιός, Το Κυπριακό μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: Η ελληνική και η ελληνοκυπριακή στρατηγική. Μέρος Γ' (1965-1974)
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=258&Itemid=29
Όγδοο κεφάλαιο: Από τις συγκρούσεις του 1967 μέχρι την άνοδο του Ιωαννίδη στην εξουσία
- Τα γεγονότα της Κοφίνου (Νοέμβριος 1967)
- Οι πολιτικές εξελίξεις της περιόδου 1968- 1970
Δείτε: Φάκελοι Κύπρου, η επάνοδος του στρατηγού Γρίβα στην Κύπρο και η δημιουργία της ΕΟΚΑ Β'
3. Η οικονομία της Κύπρου από την ανεξαρτησία και ύστερα
Διαβάστε: Γ. Ιωάννου, Το εργατικό πεδίο στην Κύπρο την περίοδο της κυπριακής ανεξαρτησίας,
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1393&Itemid=29
4. Οι διακοινοτικές συνομιλίες
5. Η διαμάχη Μακαριακών- Αντιμακαριακών και ο ρόλος της Κυβέρνησης των Συνταγματαρχών (1971- 1973)
Ένατο Κεφάλαιο: Το πραξικόπημα Ιωαννίδη και η τουρκική εισβολή.
- Η πορεία προς το πραξικόπημα
Δείτε: ΕΤ3: Κληρίδης Έτσι προδόθηκε η Κύπρος
2.Η εισβολή
Δείτε: Ιστορικοί περίπατοι, Η τουρκική εισβολή
3.Οι διαπραγματεύσεις της Γενεύης και η δεύτερη τουρκική εισβολή.
4.Τα πραγματικά αίτια της εισβολής
Δείτε: ΡΙΚ1, Οι αυταπάτες ενός δικτάτορα. "Το Συζητάμε"
5.Η στάση του ΟΗΕ απέναντι στην πρώτη και δεύτερη εισβολή
Δείτε:
Ιστορικοί Περίπατοι – Οι διεθνείς διαστάσεις του Κυπριακού Ζητήματος 1950 1974
Δείτε: Η Διπλωματική Ιστορία του Κυπριακού 1950-1974, Α. Κλάψης
Δέκατο Κεφάλαιο : Από την δεύτερη εισβολή και μέχρι τις διαπραγματεύσεις του 1981.
- Από τη δεύτερη εισβολή μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του 1976
- Οι εκλογές του 1976
- Οι νέες προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού
Διαβάστε: Γιάννη Μηλιός και Τάσος Κυπριανίδης,Το Κυπριακό μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο Η ελληνική και η ελληνοκυπριακή στρατηγική. Μέρος Δ' (1974 - 1977)
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=270&Itemid=29
Ενδέκατο κεφάλαιο : Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 μέχρι την Προεδρία Βασιλείου
- Η κυπριακή οικονομία μετά την εισβολή
- Οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις μέχρι τις Προεδρικές εκλογές του 1983
- Η Δημιουργία του ψευδοκράτους
Διαβάστε :Murat Avdin, Κυπριακό: Πρόβλημα των λαών και όχι της διπλωματίας;
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=102&Itemid=29
4.Οι πρώτες προτάσεις Ντε Κουέγιαρ
Δείτε: Το Κυπριακό, μια ιστορική αναδρομή,
Διαβάστε: Ν. Χριστοδουλίδης Νίκος, Το σύστημα πεποιθήσεων του Σπύρου Κυπριανού
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/hpsa/article/view/14748/13284
5. Οι προεδρικές εκλογές του 1988
6. Η ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας στη δεκαετία του ’80.
7. Η αλλαγή στρατηγικής και η περίοδος Βασιλείου
Διαβάστε: Τ. Κυπριανίδης -Γ. Μηλιός, Η ελληνική και η ελληνοκυπριακή στρατηγική 1977- 1989
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=289&Itemid=29
Δωδέκατο κεφάλαιο: Από τις αρχές της δεκαετίας ‘90 μέχρι το σχέδιο Ανάν.
- Οι βουλευτικές εκλογές του 1991
- Οι προσπάθειες Γκάλι
Διαβάστε: Ν. Τριμικλινιώτη,Σημείωση για τη αναγωνρισμένη "Τουρκική Δημοκρατία της Β. Κύπρου", Ταξικές Παράμετροι
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1137&Itemid=29
3. Οι προεδρικές εκλογές του 1993 και οι διπλωματικές εξελίξεις
4. Η Οικονομική ανάπτυξη στη δεκαετία του ’90 και το ζήτημα της ένταξης στην ΕΕ
5. Οι βουλευτικές εκλογές του 1996
Διαβάστε: Χ. Χριστοφόρου, Γεωφγραφία και Κοινωνιολογία των εκλογικών αποτελεσμάτων
https://ejournals.epublishing.ekt.gr/index.php/hpsa/article/view/15121/13597
6. Οι Προεδρικές εκλογές του 1998
7. Οι βουλευτικές εκλογές του 2001
8. Η οικονομία της περιόδου 1996- 2004
9. Τα σχέδια Ανάν
Διαβάστε: Ν. Τριμικλινιώτης, Η Κυπριακή κοινωνία αντιμέτωπη με τη λύση: Πατριωτικοί λόγοι ή ταξικά συμφέροντα;
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=863&Itemid=29
10. Οι Προεδρικές εκλογές του 2003
11. Σχετικά με τα αίτια της απόρριψης του σχεδίου Ανάν.
Διαβάστε Α. Ανδρέου, Μια ταξική ανατομία του ελληνοκυπριακού ΟΧΙ. Μήπως το ε/κ κεφάλαιο προτιμά τη διχοτόμηση;
http://www.theseis.com/index.php?option=com_content&task=view&id=868&Itemid=29
Γενική Βιβλιογραφία
Αλεξανδρόπουλος Μενέλαος- Βύρων Θεοδωρόπουλος- Ευστάθιος Λαγάκος, 1987, Το Κυπριακό 1950- 1974: Μια Ενδοσκόπηση, Αθήνα: Ελληνική Ευρωεκδοτική.
Edbury Peter, 2003, Το Βασίλειο της Κύπρου και οι Σταυροφορίες 1191- 1374, Αθήνα: Εκδόσεις Δ. Παπαδήμα.
Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Κύπρος Σταυροδρόμι της Μεσογείου, Αθήνα,
Ζαβού Σούλα, 2002, Τα πολιτικά κόμματα της Κύπρου στον 20ο αιώνα, Αθήνα: Καστανιώτης.
Ζαχαριάδου Ελισάβετ, 1997, Η Κύπρος κατά τον πρώτον Αιώνα της Οθωμανικής Κατοχής (1570- 1670), Λευκωσία: Ίδρυμα Λεβέντη
Ηρακλείδης Αλέξης, 2006, Το Κυπριακό Πρόβλημα 1947- 2004. Από την Ένωση στη Διχοτόμηση;, Αθήνα: Σιδέρης.
Ιστορική Εγκυκλοπαίδεια της Κύπρου, 1979-80, (επιμ. Π. Παπαδημήτρης), Λευκωσία.
Κατσιαούνης Ρολάνδος, 2000, Η Διασκεπτική 1946- 1948. Μια ανασκόπηση της περιόδου 1878- 1945, Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών.
Κατσής Αρίστος, 2002, Οι Προεδρικές Εκλογές στην Κύπρο (1959- 1998), Λευκωσία: Αργώ.
Καυκαρίδης Χαράλαμπος, 2010, Τουρκία και Κύπρος 1923- 1960. Η Αρχή της Τουρκικής Πολιτικής στο Κυπριακό. Από τον Ατατούρκ στον Μεντερές, Λευκωσία: Αμοργός.
Κιζιλγιουρέκ Νιαζί, 1999, Κύπρος: Το αδιέξοδο των Εθνικισμών, Αθήνα: Μαύρη Λίστα.
Κτωρής Σώτος, 2013, Τουρκοκύπριοι. Από το Περιθώριο στο Συνεταιρισμό (1923- 1960), Αθήνα: Παπαζήσης.
Λάμπρου Γιάννης, 2008, Ιστορία του Κυπριακού. Τα χρόνια μετά την ανεξαρτησία 1960- 2008, Αθήνα: Πάργα.
Λιάκουρας Πέτρος, 2007, Το Κυπριακό. Από τη Ζυρίχη στη Λουκέρνη, Αθήνα: Σιδέρης.
Μιχαήλ Μιχάλης, 2005, Η Εκκλησία της Κύπρου κατά την Οθωμανική Περίοδο (1571-1878). Η σταδιακή συγκρότησή της σε θεσμό πολιτικής εξουσίας, Λευκωσία: Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών Κύπρου.
Νίκος Περιστιάνης- Γιώργος Τσαγγαράς (επιμ.), Ανατομία μιας Μεταμόρφωσης. Η Κύπρος μετά το 1974 (Κοινωνία, οικονομία, πολιτική, πολιτισμός) Λευκωσία: Intercollege Press
Θεοδωρος Παπαδόπουλος (επιμ), Ιστορία της Κύπρου, Λευκωσία, ίδρυμα Μακαρίου
Παπαπολυβίου Πέτρος - Άγγελος Συρίγος – Ευάνθης Χατζηβασιλείου (επιμ.), Το Κυπριακό και το Διεθνές Σύστημα, 1945- 1974: Αναζητώντας μια θέση στον κόσμο, Αθήνα: Πατάκης.
Παυλίδης Άντρος, 1992, Ιστορία της Νήσου Κύπρου, Λευκωσία: Φιλόκυπρος
Πρωτοπαπάς Βασίλης, 2012, Εκλογική ιστορία της Κύπρου. Πολιτευτές, κόμματα και εκλογές στην Αγγλοκρατία 1878- 1960. Αθήνα: Θεμέλιο.
Ρίχτερ Χαινς, 2011, Ιστορία της Κύπρου. Αθήνα: Εστία
Σακελλαρόπουλος Σπύρος, 2017, Ο Κυπριακός Κοινωνικός σχηματισμός 1191- 2004, Αθήνα: Τόπος.
Γιώργος Τενεκίδης- Γιάννος Κρανιδιώτης (επιμ.) Κύπρος, Ιστορία, Προβλήματα και αγώνες του λαού της, Εστία, Αθήνα 1981.
Τζερμιάς Παύλος, 2004, «Γλυκειάς Χώρας» Ιστόρηση. Η Κύπρος από την Αρχαιότητα ως την Ένταξη στην Ευρωπαική Ένωση, τόμος Α’, Αθήνα: Σιδέρης
Εργασίες Μαθήματος
Oι φοιτητές και οι φοιτήτριες που το επιθυμούν μπορούν να αναλάβουν εργασία μαθήματος, μέχρι και την τέταρτη εβδομάδα των διαλέξεων, σύμφωνα με όσο προβλέπει ο κανονισμός του τμήματος Κοινωνικής Πολιτικής http://socialpolicy.panteion.gr/sites/default/files/inline-files/ΟΔΗΓΟΣ%20ΣΠΟΥΔΩΝ%20αε%202019-20_3.pdf
Η εργασία θα πρέπει σε πρώτο στάδιο να παρουσιαστεί δημόσια κατά τη διάρκεια των διαλέξεων και να παραδοθεί σε γραπτή μορφή μέχρι και τη μέρα των εξετάσεων.Η έκτασή της θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 3000 λέξεις (χωρίς τη βιβλιογραφία) ή τουλάχιστον 6000 λέξεις σε περίπτωση που εκπονηθεί από δύο φοιτητές/ φοιτήτριες ταυτόχρονα. Το συντονισμό των εργασιών τον έχει ο Μεταδιδακτορικός Ερευνητής του Τμήματος Δρ. Βασίλης Ασημακόπουλος asimakv@yahoo.gr και στον οποίο θα πρέπει να απευθύνονται οι φοιτητές για την ανάληψη εργασίας